- Ülke Adı: Ermenistan Cumhuriyeti
- Başkent: Erivan
- Nüfusu: 3.262.600
- Yüz Ölçümü: 29.743 km2
- Komşuları: Ermenistan’ın komşuları, Gürcistan, Azerbaycan, İran, Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti ve Türkiye’dir.
- Konuşulan Dilleri: Ermenice
- Telefon kodu: +374
- Başkan: Armen Sarkisyan
- Para Birimleri: Ermeni Dramı
Ermenistan Kuruluş Yılı ve Geçmişi
Ermeniler kendileri için Hay adını vermektedir. Ülkelerine ise Hayastan veya Hayk adını vermelerine rağmen yabancı uluslar, Ermenistan için Armina veya Arminiya terimini kullanmaktadırlar. Armina veya Arminiya terimi ilk olarak milattan önce 510 yılında Eski Farsça yani Persçe olan Bisutun Yazıtında kaydedilmiş olduğu bilinmektedir
Arminiya’nın Eski Fars İmparatorluğu’nun bir eyaleti olduğu dönemde sınırları, Van Gölü havzası merkez olmak üzere Ağrı yöresi, Aras, Arpaçay, Elazığ, Erzincan ve Yukarı Fırat havzasını kapsamakta idi. Eski Yunan ve Latin kaynaklarında Aminiya eyaletinin sınırlarının olduğu bu bölge Armenia olarak isimlendirilmiştir. İslamiyet dönemi Arap kaynaklarında ise Armaniyya veya Ermeniyya olarak adlandırılmıştır. Türkçe erken dönem metinlerinde Ermeniyye terimi 15. yüzyılda coğrafik bir bölge adı olarak kullanılmıştır.
Ermenistan topraklarını Rusya, Ermeni Vilayeti adı altında hakimiyeti altına aldı. 1828 yılında Ermeni Vilayeti’nde Ermeni nüfusunun genele oranı yüzde 18 iken Rus yönetimin daveti üzerine vilayete çağrılan İran Ermenilerinin göçü sonrasında oran değişti. 20. yüzyılın başında Ermeni nüfusun oranı yüzde 48 dolaylarında olmuştur. Osmanlı İmparatorluğu’ndan 1. Dünya Savaşı sırasında kaçıp vilayete sığınan Ermenilerle birlikte bu oran yüzde 70’e yükselmiştir. Türk ve İran kökenli kişilerin bölgeyi terk etmeleri neticesinde günümüzdeki Ermeni çoğunluklu Ermeni Cumhuriyeti oluşmuştur.
1917’de gerçekleşen devrimle birlikte Rus devletinin çökmesinin ardından Trans Kafkasya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti kurulmuştu. Fakat federasyon 1918 yılında dağıldı. Erivan’da ise Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti ilan edildi. Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti bağımsızlığı için yaklaşık olarak 2,5 yıl mücadele etmiştir. Bu mücadele sırasında cumhuriyet askeri, siyasi ve ekonomik bazı krizlerle sarsılmıştı. Tam kriz döneminde iken Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti 1920 yılında Türk ve Sovyet ordularının aynı zamanlı işgaline maruz kalınca daha fazla dayanamayan ülke Ermeni Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti adı ile Sovyetler Birliği’ne katılmak zorunda kalmıştır.
1988 yılında Sovyetler Birliği’nin son dönemlerinde Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti ile Azerbaycan arasında Dağlık Karabağ bölgesinden dolayı anlaşmazlık yaşanmaya başladı. Dağlık Karabağ’da bulunan Ermeniler ayaklanarak bağımsızlıklarını ilan ettiler. Ermenistan ve Azerbaycan’da bulunan Türk ve Ermeni azınlıklar şiddete maruz kaldılar. 1990 yılında Sovyet ordusundan ayrılarak Yeni Ermenistan Ordusu kuruldu. Sovyetler Birliği’nin dağılması üzerine 23 Ağustos 1991 yılında Ermenistan bağımsızlığını ilan etti. Bu tarihlerde Dağlık Karabağ’dan dolayı yaşanan olaylar şiddetlenmişti. Ermenistan, Laçin Koridoru’nu topraklarına katarak fiilen Dağlık Karabağ’ı işgal etmiş oldu. Azerbaycan bunun üzerine Ermenistan’a boykot uyguladı. Boykottan dolayı ekonomik sıkıntı yaşayan Ermenistan boykotuna Türkiye 1993 yılında katıldı. 1994 yılında Rusya’nın aracı olduğu ateşkesle Karabağ Savaşı sona erdi.
Gezilecek Yerler/Tarihi ve Turistik Mekanlar
UNESCO Dünya Mirasları Listesi’nde bulunan çok sayıdaki tarihi ve kültürel eserlerinin yanı sıra doğal güzellikleriyle göz kamaştıra Ermenistan, geçmişinde yaşamış olan medeniyetlerin etkisini yansıtmaktadır.
Goris
Dağlık Karabağ sınırına en yakın kent olan Goris, Sünik bölgesinde yer almaktadır. Gezilip görülmesi gereken çok sayıda yapısı bulunan kentte doğal güzellikler de bulunmaktadır. Ölmeden önce görülmesi gereken yerler arasında bulunan şehirde Goris Kaya ormanı, Ortaçağ Goris Mağarası, tarihi kilise, Axel Bakounts Müzesi ve Kotrats Kervansarayı muhakkak ziyaret edilmesi gereken yerlerdendir.
Gümrü
Ülkenin 2. büyük ve kalabalık kenti olan Gümrü, başkentin 120 kilometre kuzeybatısında yer almaktadır. Ülkenin tarihinde önemli bir yeri bulunan Gümrü, 1920 yılında Türkiye ile Ermenistan arasındaki Gümrü Antlaşması’nın yapıldığı şehirdir. TBMM’nin imzaladığı ilk uluslararası anlaşma olmasından dolayı ülkemiz için önemli bir yeri vardır. Gümrü’de bulunan Rus Kilisesi, Kent Meydanı, Siyah Kale, Güm, Arkeoloji Müzesi kentin görülmesi gereken mekanlarıdır.
Vanadzor
Ermenistan’ın üçüncü büyük kenti olan Vanadzor, Karakilise Lorri İdari Bölgesi’nin yönetimi altındadır. Şehir adını sınırlarında bulunan siyah bir kiliseden almaktadır. Vanadzor’da, Vanadzor Lori Pambak Jeolojik Müzesi, Anticafe Teynik ve Vanadzor Güzel Sanatlar Müzesi ziyaret edilmelidir.
Gök Camii
1764 yılında inşa edilmiş olan Gök Camii, Erivan’da yer almaktadır. Azeri ile Türk camisi olan manevi yapı günümüzde açık bulunan tek camidir. Yakın zamanda UNESCO Dünya Mirasları Listesi’ne alınmayı bekleyen Gök Camii, mimarisi ile oldukça beğenilmektedir.
Sevan Gölü
Kafkasya’nın en büyük gölü olan Sevan Gölü, Gökçe Gölü olarak da bilinmektedir. Ermenistan’ın Gavar kentine yakın bir konumda bulunan göl 940 kilometrekarelik yüzölçümüne sahiptir. 32 kilometre genişliği, 74 kilometre uzunluğu olan Sevan Gölü, adeta ülkenin yaşam kaynağı gibidir. Çevresinde 11 adet plaj bulunan göl, ülke halkının deniz ihtiyacını nispeten gidermektedir.
Dilijan Milli Parkı
Ülkenin dört büyük milli parkından biri olan Dilijan Milli Parkı ülkenin kuzeydoğusunda yer almaktadır. Ülkenin en popüler parkıdır. 240 kilometrekarelik alan üzerine 1958 yılında kurulmuş olan park 2002 yılında doğa rezerve alanı olarak kabul edilmiştir. 40 farklı bitki türüne ve hayvan çeşitlerine ev sahipliği yapan milli park görülmeye ve gezmeye değerdir.
Geğard Manastırı
Milattan sonra 4. asırda kayalıkların içine oyularak yapılan Geğard Manastırı bir Orta Çağ manastırıdır. Kotayk kentinde bulunan manastır 2000 yılında UNESCO Dünya Mirasları Listesi’ne alınmıştır. Mimarisi ve yapım tarzıyla dikkatleri çeken manastır kesinlikle ziyaret edilmeyi hak etmektedir.
Tatev Manastır Kompleksi
9. yüzyılda inşa edilmiş Orta Çağ manastırı olan Tatev Manastır Kompleksi, Ermenistan’ın Tatev köyünde yer almaktadır. Orta çağ dönemlerinde ruhani merkez olarak kabul görmüştür. UNESCO Dünya Mirasları Listesi’nde yer alan manastır kompleksi üzerinde yamaç paraşütü yaparak tur atılarak yapın muhteşemliği havadan izlenebilir.
Mutfağı ve Yemek Kültürü
Ermenistan toprakları, Osmanlı İmparatorluğu, Rus Çarlığı ve SSCB’nin hakimiyetinde yıllarca yaşamıştır. Bundan dolayı Ermenistan mutfağında, Türk, Rus, Azerbaycan’ın etkisi görülmektedir. Son zamanlarda ise Orta Doğu mutfağının izleri ülkenin yemeklerinde hissedilmektedir. 20 sene kadar Osmanlı hakimiyetinde yaşamış olan ülkenin mutfağına Türklerin en büyük katkısı Türk Kahvesi olmuştur. Türkler gibi Ermeniler de kahveyi soğuk suyla bakır cezvede yapmaktadırlar.
Rus mutfağından gelmiş olan Alani, Anoushabour, Snkapur, Putuk ve Krchik Ermenistan’ın en beğenilen lezzetleridir. Osmanlıdan geçmiş olan tatlar ise kadayıf, lavaş, tel peynir, su böreği, fasulye, pastırma ve tarhanadır. Genel olarak sığır, keçi ve koyun eti oldukça fazla tüketilmektedir. Buğday veya pirinç unundan yapılan ekmek çeşitleri arasında olan Lavaş Hatz özellikle yemeklerle birlikte tüketilmektedir. Ülkede bol olarak yetiştirilen nar, üzüm, zeytin, şeker pancarı, kırmızıbiber ve patates Ermenistan mutfağının temelini oluşturmaktadır.
Sevan Gölü’nden tutulan balıklar Ermenistan mutfağına deniz esintilerini sunmaktadır. Gölden tutulan balık sayısı oldukça fazla olup lezzetleri ise oldukça güzeldir. Karmrakhayt balıkla yapılan ülkenin rağbet gören yemeğidir. Palamut, kalamar dolma, midye tava ve uskumru gibi deniz ürünleri ülkede sıklıkla tüketilmektedir. Karasal iklimin yaşandığı ülkede vücut ısını artırmak için iç yağı ve tereyağı kullanılmaktadır. Ekmeklere, çorbalara, tatlılara, bazen balıklara bile katılan ve ermeni halkının vazgeçemediği baharat tarçındır.
