- Ülke Adı: İran
- Başkent: Tahran
- Nüfusu: 81.16 milyon
- Yüz Ölçümü: 1.648.000 km2
- Komşuları: Türkiye, Irak, Afganistan, Pakistan, Azerbaycan, Ermenistan, Türkmenistan İran’ın sınır komşularıdır.
- Konuşulan Dilleri: Farsça, Türkçe, Arapça
- Telefon kodu: +98
- Başkan: Hasan Ruhani
- Para Birimleri: İran Riyali
Kuruluş Yılı ve Geçmişi
İran’ın kurucuları Elamlılar olup ülkenin kuruluşu M.Ö. 1100-66 yıllarına dayanmaktadır. Elamlılar’ın ardından bölgeye Medler gelmiştir ve Medlerin devletini yıkanlar da Persler olmuştur. Yunanlılar ise bu toprakları M.Ö. 330 yıllarında ele geçirmiştir. Yunanlıların bu işgalinin ardından İran toprakları üzerinde egemen olanlar Parthlar ve Sasaniler olmuştur. İslam orduları İran’ı ele geçirdikten sonra ise Sasaniler bölgeden gitmişlerdir. İslam orduları hızlıca İran devletinin iç bölgelerine yayılma göstermiş ve Cürcan, Taberistan, Azerbaycan, Karvin, İsfahan, Horasan’ın fethini gerçekleştirmiştir. Bu sırada Şah İsmail ise Safevi Hanedanlığı kurmuştur.
Yaşanan tüm olayların takibinde İran egemenliği Kaçar Hanedanlığı ve Afşar’lara geçmiştir. İran hâkimiyeti ile ilgili Osmanlı ile Rusya arasında savaşlar süreklilik kazanmıştır. Fakat belirli toprak parçaları üzerinde hâkimiyetkursalar da dış güçlerden hiçbiri İran’ın her yerine egemen olmayı başaramamıştır. İran’da İslam hâkimiyetinin devamlılığı ise Hazret-i Osmanın askeri birlikler göndererek isyanları bastırması ile olmuştur. Bu sayede de ülkedeki rejim daimi olmuştur.
Pehlevi Sülalesi 1925 ile 1979 yılları arasında İran’ı yönetmiştir. İran Şahı 1960’lı yıllarda çeşitli ekonomik ve sosyal reformlara imza atmıştır. İran’ın petrol gelirleri gün geçtikçe artar hale gelmiştir. İran’ın aynı zamanda askeri anlamda ciddi miktarlar harcadığını söyleyebiliriz. Bunun sonucunda İran Orta Doğu devletleri içerisinde sözünü dinleten bir devlet olmayı başarmıştır. Askeri bakımdan İran’ın güçlü olduğu sıralarda reformdan korkan kısım örgütlenerek Batı güçlerinin de desteği ile hem iç hem dış müdahaleler sonucunda İran’a hâkim olmuştur. Bunun üzerine ülkeyi terk eden Şah ailesi memlekette uygulanan rejim Molla rejimi olmuştur.
Gezilecek Yerler/Tarihi ve Turistik Mekânlar
İran’da 31 idari bölge bulunmakla beraber başkenti Tahran’dır. Önemli diğer şehirleri ise Şiraz, Meşhed, Hamedan, İsfahan, Kashan, Nişabur, Pasargad, Tebriz, Yedz olmaktadır. İran uçak bileti alarak görülmesi gereken çeşitli turistik yerlerden bazıları şunlardır;
Azadi Kulesi
Tahran ilinin simgesi haline gelmiş olan bu yapı İran seyahatlerinde ilk uğrak noktanız olabilir. Tarihi geçmişi fazla olan bu yapı kısa süre içerisinde şehrin önemli yapılarından birine dönüşmüştür. Mimari bakımdan zengin olan Azadi Kulesi, İslam ve Sasani mimarisinin de özelliklerini yansıtmaktadır.
Ali Sadr Mağaraları
Hamedan ilçesinin 70 km uzağında bulunan nehir mağara sistemine verilen isimdir. Turistler tarafından her yıl sıkça ziyaret edilen oluşumlardan biri olan Ali Sadr Mağaraları İran’a gittiğinizde görmek isteyebileceğiniz önemli yerler arasındadır. Karaya oturan mağaraları yakından görmek istiyorsanız sandal ve teknelerle gezinti yapmanız mümkündür. Yeraltı adalarında yürümek ve kültürel deneyim anlamında zenginleşmek istiyorsanız 45 dakikanızı bu mağara ziyaretine ayırmanız gerekecektir. Mağara hem hafta içi hem hafta sonu yoğunluğunu korumaktadır.
Hegmataneh Tepesi
Bu tepenin zirvesine vardığınızda karşı dağların manzarası ile karşılaşırsınız. Öğleden sonra Hegmataneh tepesini ziyaret etmek için en iyi saatlerdir. Mazgal kaplanmış hendekler ve sığınaklı tahtadan elde edilmiş iskelelere Hegmateneh tepesinde sıkça karşılaşacaksınız. Özellikle arkeoloji meraklısı iseniz sizi daha fazla heyecanlandıracak bir yerdesiniz. Eskiden Medyan ve Akhaemenid şehri ilen arkeolojik kazıların yoğun yapıldığı bir yer haline gelmiştir zamanla. Şu anda ise Hamedan Üniversitesinin bir bölümüdür.
Ulusal Hazine Müzesi
İran’ı Tahran ilinde bulunan bu müze sadece ülkenin değil dünyanın da en zengin müzeleri arasındadır. Müzenin içinde çok sayıda mücevher, taş ve sergiler yer almaktadır. Müzenin ihtişamı karşısında siz büyülenecek ve içeriyi gezmek için sabırsızlanabilirsiniz. Müzenin girişinde bulunan kapının kalınlığı müzenin daha görkemli bir hal almasını sağlamıştır. Çok sayıda değerli koleksiyon bulunması nedeniyle Ulusal Hazine Müzesi bir kasayı andırmaktadır. Müzenin güvenliği ise Merkez Bankası’nın görevlendirdiği özel güvenlikçilerle sağlanmaktadır. Müzenin önemli parçaları arasında eski dönemlerden hükümdarların takı, mücevher ve el işçiliği ile üreten birtakım malzemelerdir. Elmaslı Taç, Derya-i Nur Elması, Nadir Şah Tahtı gibi önemli parçalar da bulunmaktadır. Ulusal Hazine Müzesini ziyaret etmek istiyorsanız İran uçak bileti bakmaya başlayabilirsiniz.
Naqsh-e Jahan Meydanı
Şah meydanı ismiyle de bilinen meydan iki camiye ve çarşıya ev sahipliği yapmaktadır. Bu meydan tarihi geçişi göz önünde bulundurulduğunda dünyadaki ikinci büyük meydandır. UNESCO’nun Dünya Mirası listesin aldığı Naqsh-e Jahan Meydanı önemli tarihi caddelerin bulunduğu bir alandadır.
Attar Mezarı
Tanındığı mahlasları arasında Farid ud-Din olarak bilinen İranlı Müslüman şair ve teolog olan asıl adı Ebu Hamid bin Ebu Bakr İbrahim’in 1986 yılında yapılan mezarına Attar Mezarı denilmiştir. Şair, Nişabur’da doğmuş ve İran şiirine ve felsefesine önemli katkıları bulunmuştur. Şairin vefatının ardından kısa bir süre sonra dikilen anıt mezarında mimari anlamda çeşitli değişiklikler yapılmıştır. Ulusal Miras Derneği tarafından da mezara birtakım eklemeler yapılmıştır. Sekizgen şeklindeki mezarda ikili bir kubbe bulunmaktadır. Bu ikili kubbenin üzerinde ise mezar yer almaktadır. Dönem dönem onarılan yapı 3 metre yüksekliğe sahip olmakla beraber yapının tavanında çeşitli resimler yer almaktadır. Mimari bakımdan zengin özellikleri ile dikkat çeken bu yapı turistlerin de bölgedeki uğrak noktalarından biridir.
Hayyam’ın Mezarı
Etrafında çiçeklerin bulunduğu yeşilliklerin arasına yapılmış olan mezarın İmamzade Mahru kike arasında 100 metre kuzeye doğru mesafe bulunmaktadır. Mezarın görünümünün ters duran şarap kadehini andırdığına siz de tanık olacaksınız. Bu mezarın yüksekliği ise 18 metre olarak bilinmektedir. Hayyam’ın şiirlerinden esinlenerek yapılan mezar etrafında mekânsüslemeleri ve goncalar yer almaktadır ve bahçe girişi mermerden yapılmıştır. Mezarın yapılış tarihi ise 1962 yılında olup mimarisi Houshang Seihon’dur.
Mutfağı ve Yemek Kültürü
Et yemeklerinin sıkça yapıldığı İran illerinde farklı yöresel lezzetler bulunsa da İran yemeklerinde genellikle pirinç kullanılmaktadır. Tavuk, balık ve et yemekler, pirinç ile beraber sunulmaktadır. İran’da sade pilava rastlamak ise pek kolay değildir. Pilavları sade yapmazlar, safran ile süslemektedirler. İran mutfağında pilava yer verildiği kadar ekmeğe de yer verilmektedir. Çeşitli ekmek türleri İran sofralarında yerini almaktadır.
Fars yemeklerinin yanında en sevilen lezzetler ise yeşil otlar, turşular ve bol yeşillikli salatalar olmaktadır. Yemeklerin yanında içecek olarak ise ayran tercih edilmektedir. Bunun dışında içecek çeşidine pek fazla rastlanmamakla beraber ayran yerine de sıkça yoğurt kullanılmaktadır. İran mutfağı zengin tatlı seçeneklerini bulundurmasa da ülkede en sevilen tatlı olan Halvas’ı deneyebilirsiniz.
Türk mutfağına benzer özellikleri bulunan İran’da fast food gibi batı mutfağı yiyeceklerine de sıkça rastlanmaktadır. Fars mutfağı ve Arap mutfağı ile iç içe geçen yapıda olan lezzetler ufak farklılıklar dışında geçmişten gelen ve hala yerini korumakta olan tatlardır. İran mutfağında kullanılan temel malzemeler ise bulgur, kuzu eti ve yöreye ait olan baharatlardır. İran mutfağında ağır yemeklerle karşılaşmak mümkün olduğundan çok fazla aç değilseniz baharatlı ve bol ekmek ile beraber servis edilen etli yemeklerden uzak durmalısınız. İran mutfağında lahmacun, kebap ve hamurlu tatlılara da rastlanmaktadır. İran yemek kültürünü tatmak için İran uçak bileti bakmaya başlayabilirsiniz.
